«دنیای‌اقتصاد» ظرفیت پایانه مرزی شلمچه برای ورود ایران به بازار سرمایهگذاری ساختمانی در عراق را بررسی میکند
مسیر کمهزینه تا بازار عراق
شاهراه حیاتی تجارت مصالح ساختمانی تا پایان امسال به بهره‌‌‌‌‌‌‌‌برداری می‌رسد
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، در سال‌های اخیر، رشد صنعت ساختوساز در عراق، فرصت‌های مطلوبی را پیش‌‌‌‌‌‌‌‌روی تولیدکنندگان ایرانی حوزه مصالح ساختمانی قرارداده‌است. پایانه مرزی شلمچه، به‌دلیل موقعیت راهبردی و نزدیکی به مراکز تولید مصالح ساختمانی، می‌تواند به دروازه‌‌‌‌‌‌‌‌ای برای توسعه صادرات این محصولات تبدیل شود، اما مشکلات موجود در این پایانه، روند صادرات را با کندی و هزینه‌های مضاعف مواجه کرده‌است. عراق بعد از حمله آمریکا در سال۲۰۰۲ با عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماندگی‌های شدید اقتصادی و صنعتی در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه حوزه مسکن مواجه شد.
این کشور با توجه به رشد جمعیت، همچنان نیاز مبرمی به ساختوساز و تامین مسکن دارد که به همین‌دلیل در سال‌های اخیر، دولت عراق توجه ویژه‌ای به این حوزه داشته و سرمایه‌گذاری‌های زیادی در این بخش انجام داده‌است. به‌گزارش مجله انگلیسی «مید»، در سال۲۰۲۴ صنعت ساختوساز در عراق با رشد ۵.۶درصدی به ۲۰میلیارد دلار رسید. در همین راستا، در چند سال‌اخیر نیاز بازار عراق به محصولات ساختمانی رشد چشمگیری داشته‌است؛ این امر بازار بزرگی را در همسایگی ایران شکل داده که می‌تواند به یکی از مسیرهای اصلی توسعه صادرات غیرنفتی ایران تبدیل شود.
در این‌میان، پایانه مرزی شلمچه به‌دلیل نزدیکی به بازارهای هدف در جنوب عراق، با توسعه و بهبود خدمات می‌تواند نقش یک شاهراه حیاتی را در تجارت مصالح ساختمانی و محصولات صنعتی ایفا کند؛ به‌ویژه آنکه بسیاری از واحدهای صنعتی نظیر فولاد و سیمان در شعاع جغرافیایی نزدیک به این مرز قرار دارند و از نظر لجستیک نیز شلمچه کم‌‌‌‌‌‌‌‌هزینه‌‌‌‌‌‌‌‌ترین مسیر برای دسترسی به بازار عراق محسوب می‌شود.
در سال‌های اخیر صادرات محصولات مرتبط با صنعت ساختمانی از این پایانه رشد خوبی داشته که برای مثال در سال۱۴۰۳ از پایانه شلمچه، حدود ۲۵۰میلیون دلار محصولاتی نظیر آهن، فولاد، سیمان، کاشی و سرامیک، به عراق صادر شده‌است. این رقم با توجه به دلایلی چون ظرفیت صنعتی قابل‌توجه پیرامون پایانه شلمچه، هزینه پایین حمل‌ونقل به علت نزدیکی به عراق و تمایل تولیدکنندگان ایرانی و تجار عراقی برای افزایش همکاری امکان رشد بسیاری دارد. با این‌وجود برخی مشکلات، مانعی جدی بر سر راه توسعه صادرات محصولات ساختمانی به عراق شده‌است.یکی از این مشکلات عدم‌استفاده از دستگاه تصویربرداری «ایکسری» برای بازرسی کامیونها است. نبود دستگاه ایکسری در این پایانه، موجب کندی شدید در فرآیند بازرسی و ترخیص‌کالا شده و صف‌‌‌‌‌‌‌‌های طولانی کامیونها، هزینه صادرات را برای تجار ایرانی و عراقی افزایش داده‌است.
نکته جالب‌توجه این است که دستگاه ایکسری در این پایانه وجود دارد، اما به دلایل نامعلوم از آن برای بازرسی کامیونها استفاده نمی‌شود؛ این در حالی است که در برخی از پایانههای مرزی ایران و پایانههای کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات، این دستگاه مورد‌استفاده قرارگرفته و زمان توقف کامیونها به حداقل رسیدهاست. در صورت راه‌اندازی این دستگاه بازرسی از ۴۰۰ کامیون در روز به ۱۵۰۰کامیون در روز خواهد رسید.
یکی دیگر از مشکلات پایانه فعلی در مرز شلمچه، نبود شعبه ارزی در این پایانه است. براساس رویه گمرکی کشور، تاجر عراقی وقتی وارد پایانه شلمچه می‌شود، باید ارز خود را جهت تایید اصالت و مقدار به شعبه ارزی تحویل دهد؛ اما در این پایانه، شعبه ارزی فعالی وجود ندارد و به همین‌دلیل عراقی‌‌‌‌‌‌‌‌ها ناگزیر هستند چند‌کیلومتر مسیر را تا خرمشهر جهت تایید اصالت ارز طی کند.
این امر که سبب نارضایتی تجار عراقی است؛ با تاسیس یک شعبه ارزی در پایانه حل می‌شود. فعالیت بخش باری پایانه شلمچه نیز به اذعان تجار، کفایت لازم را ندارد و صرفا در ساعات اداری فعال است. به‌طور کلی فرآیند حمل‌ونقل کالا در عرصه تجارت زمان‌بندی مشخصی ندارد و به همین‌دلیل از ملزومات یک پایانه تجاری، فعالیت ۲۴ساعته آن است. بخش باری پایانه شلمچه، تجار و کامیون‌داران را از این امتیاز محروم کرده‌است و کامیون‌داران اگر در ساعات غیراداری به پایانه برسند، باید چند ساعت تا شروع ساعت اداری و آغاز فعالیت پایانه صبر کنند.
این اتفاق سبب‌شده هزینه حمل‌ونقل کالا تا پایانه شلمچه از سوی کامیون‌داران بالا برود و در نتیجه هزینه تجارت برای تجار ایرانی و عراقی افزایش پیدا کند و انگیزه تجار برای فعالیت تجاری این پایانه کاهش یابد.
حل مشکلات پایانه شلمچه از سوی سازمان منطقه آزاد اروند به‌عنوان متولی قانونی امور پایانه، سبب تسهیل صادرات تولیدکنندگان داخلی، به‌ویژه فعالان حوزه محصولات ساختمانی می‌شود که این امر در کنار توسعه صنایع داخلی، می‌تواند به اشتغال‌زایی در ایران نیز بینجامد. به‌گزارش «دنیای‌اقتصاد»، اکنون وزارت راه و شهرسازی با تشخیص عارضه در پایانه مرزی شلمچه، توسعه این پایانه را در اولویت قرارداده و بر اساس وعده وزیر، پایانه با امکانات گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌تر و با توسعه ریلی، تا پایان امسال به بهره‌‌‌‌‌‌‌‌برداری خواهد رسید.
چشم‌‌‌‌‌‌‌‌انداز ظرفیت خط ریلی مرزی
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، علاوه‌بر توسعه پایانه شلمچه در قالب یک پایانه مرزی فعال و مجهز با امکانات روزآمد، تکمیل خط ریلی شلمچه – بصره نیز در تقویت روابط تجاری ایران و عراق نقش اساسی دارد. به گفته کارشناسان حمل‌ونقل، اگر خط ریلی شلمچه-بصره تکمیل شود، شبکه ریلی ایران به خطوط ریلی عراق متصل خواهدشد و ترانزیت از این مسیر تقویت می‌شود.
هر چند در سال‌های اخیر حجم تجارت ایران و عراق به بیش از ۱۰میلیارد دلار و تبادل زائر و گردشگر نیز به حدود سالانه ۹میلیون نفر رسیدهاست اما به‌نظر می‌رسد با بهره‌‌‌‌‌‌‌‌برداری از این خط ریلی، هم تبادل زائر افزایش می‌یابد و هم اینکه برآورد می‌شود حجم تجارت ایران و عراق تا ۱۴میلیارد دلار افزایش پیدا کند.
توسعه مبادلات تجاری از خط ریلی شلمچه-بصره به عزم و اراده عراق و سوریه بستگی دارد، زیرا این خط ریلی قابلیت تبدیل‌شدن به کریدور شرقی-غربی را دارد که از ایران به سمت عراق، از عراق به سمت «بندر لاذقیه» و «دریای مدیترانه» در سوریه حرکت کند، همچنین از سوی دیگر می‌تواند به ترکیه متصل شود. به هر حال ترانزیت به دو بخش اقتصادی و سیاسی تقسیم می‌شود و کشورهای مرتبط باید عزم سیاسی کافی برای استفاده از خط ریلی شلمچه-بصره را داشته‌باشند.
