ائتلاف ریاض و مسکو چگونه در حال کاهش محدودیتهای تولید طلایسیاه است؟
قطرهچکان نفتی اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس
هشت کشور کلیدی این ائتلاف از جمله عربستان، روسیه و امارات، با هدف بازگرداندن ۲میلیون و ۲۰۰هزار بشکه در روز به بازار، افزایش مرحله‌‌‌‌‌‌‌ای تولید خود را کلید زده‌‌‌‌‌‌‌اند؛ تصمیمی که پیامدهایی گسترده برای بازار جهانی نفت، رقابت با تولیدکنندگان آمریکایی و الگوهای تقاضا در آسیا و اروپا به‌همراه دارد. درحالی‌که بازار جهانی نفت همچنان با نوسانات تقاضا و تغییرات ژئوپلیتیک مواجه است، کشورهای عضو ائتلاف اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس گام‌های محتاطانه‌‌‌‌‌‌‌ای برای بازگرداندن بخشی از تولیدات پیش‌‌‌‌‌‌‌تر محدودشده خود به بازار جهانی برداشته‌‌‌‌‌‌‌اند.
این روند که از آوریل سال‌جاری آغاز‌شده، اکنون با شتاب بیشتری در حال پیشروی است و قرار است تا پایان تابستان بخش قابل‌توجهی از کاهش‌‌‌‌‌‌‌های داوطلبانه جبران شود. بر اساس تازه‌‌‌‌‌‌‌ترین تصمیم‌گیری صورت‌‌‌‌‌‌‌گرفته در نشست آنلاین اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس در تاریخ ۳۱مه (۱۱ خرداد)، هشت کشور از اعضای اصلی این ائتلاف شامل الجزایر، عراق، قزاقستان، کویت، عمان، روسیه، عربستان و امارات‌متحده‌عربی توافق کردند که در ماه ژوئیه تولید خود را ۴۱۱هزار بشکه در روز افزایش دهند. این افزایش، بخشی از روند تدریجی بازگرداندن ۲میلیون و ۲۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای عرضه نفت به بازار است که این کشورها از مدت‌ها پیش برای آن برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی کرده‌بودند. افزایش تولید از آوریل آغاز شده و تاکنون این هشت کشور در مجموع یکمیلیون و ۳۷۰هزار بشکه در روز به بازار بازگردانده‌‌‌‌‌‌‌اند که معادل ۱.۴درصد از تقاضای جهانی نفت است.
قطعنامه‌‌‌‌‌‌‌های پیشین
مجموع کل کاهش تولید اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس در حال‌حاضر بالغ‌بر ۵میلیون و ۳۰۰هزار بشکه در روز یا حدود ۵درصد از تقاضای جهانی است که در سه بخش تعریف شده:
۱- کاهش ۲میلیون بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای توسط همه اعضای اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس که تا پایان ۲۰۲۶ ادامه دارد.
۲- کاهش داوطلبانه یکمیلیون و ۶۵۰هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای توسط هشت کشور یادشده که آن‌هم تا پایان ۲۰۲۶ تمدید شده‌است.
۳- کاهش داوطلبانه ۲میلیون و ۲۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای همان هشت کشور که اکنون روند آزادسازی آن در جریان است.
از دسامبر ۲۰۲۴، این کشورها با تسریع در روند بازگشت بشکه‌‌‌‌‌‌‌ها، تلاش کرده‌اند برنامه‌‌‌‌‌‌‌ای را که قرار بود تا سپتامبر ۲۰۲۶ ادامه یابد، زودتر اجرایی کنند. به‌عنوان نمونه، در همان ماه امارات مجوز افزایش سهمیه تولید خود را دریافت کرد که بر اساس آن تا سپتامبر ۲۰۲۶ تولید خود را ۳۰۰هزار بشکه در روز افزایش خواهد داد. در تاریخ‌‌‌‌‌‌‌های مختلف نیز تصمیمات مشخصی در سال‌جاری میلادی اتخاذ شده‌است:
•سوم مارس: تصمیم برای افزایش ۱۳۸هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای در آوریل.
•سوم آوریل: افزایش غافلگیرکننده ۴۱۱هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای برای ماه‌مه (درحالی‌که افزایش برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی‌‌‌‌‌‌‌شده فقط ۱۳۵هزار بشکه بود).
•سوم ماه مه: افزایش ۴۱۱هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای دیگر برای ژوئن.
•۳۱ ماه مه: اعلام افزایش ۴۱۱هزار بشکه‌‌‌‌‌‌‌ای برای ژوئیه.
سایه اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس بر نفت آمریکا
درحالی‌که اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس در حال تزریق سریع‌تر از انتظار بشکه‌‌‌‌‌‌‌های جدید به بازار است، رقابت برای تصاحب سهم بیشتر از بازار جهانی شدت‌گرفته و تولیدکنندگان آمریکایی، به‌ویژه در بخش نفت سبک و شیرین(Light Sweet Crude)، با کاهش تقاضا و افت قیمت مواجه شده‌اند. افزایش عرضه اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس و ورود جریان‌های جدیدی از نفت از مناطق مختلف جهان، باعث‌شده پالایشگاه‌های اروپایی و آسیایی گزینه‌‌‌‌‌‌‌های بیشتری برای خرید داشته‌باشند.
این تغییرات نه‌‌‌‌‌‌‌تنها به کاهش صادرات نفت سبک آمریکا منجر‌شده، بلکه قیمت‌ها در مناطق اصلی تولید این کشور را نیز تحت‌فشار قرار داده‌است. بر اساس داده‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا(EIA)، صادرات نفت آمریکا در ماه مه به‌طور متوسط به ۳میلیون و 800هزار بشکه در روز کاهش‌یافته، درحالی‌که این رقم در آوریل حدود ۴میلیون بشکه بود.
نفت WTI-Midland که یکی از انواع مهم نفت سبک و شیرین(یعنی با چگالی پایین و گوگرد کم) در آمریکاست و معمولا در ایالت‌‌‌‌‌‌‌های نفت‌خیز مانند تگزاس تولید می‌شود، از اوایل ماه مارس تاکنون حدود ۴۵درصد از قیمت خود را نسبت به قبل از دست داده‌است. در حال‌حاضر، قیمت این نفت فقط ۶۰سنت بیشتر از قیمت معاملات آتی نفت پایه آمریکا (West Texas Intermediate Futures) است؛ یعنی فاصله قیمتی (یا همان حق‌‌‌‌‌‌‌القدمpremium) آن خیلی کم شده‌است. همچنین نفت Light Louisiana Sweet نیز حدود ۳۰درصد افت داشته و به حق‌‌‌‌‌‌‌القدمی 2.70دلار در هر بشکه نسبت به نفت پایه کاهش یافته‌است.
جرمی اروین، تحلیلگر بازار جهانی نفت در شرکت Energy Aspects می‌گوید: «این بخشی از شتاب اوپک است. بازار نفت‌‌‌‌‌‌‌های سبک شیرین در مجموع تضعیف‌شده و انتظار داریم با ترجیح پالایشگاه‌های اروپایی برای نفت‌‌‌‌‌‌‌های متوسط در تابستان، تقاضا بازهم کاهش یابد.» گرچه نفت‌‌‌‌‌‌‌های سبک برای پالایش راحت‌‌‌‌‌‌‌تر هستند، اما بسیاری از پالایشگاه‌های جهانی در سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری‌های گسترده، ظرفیت فرآوری نفت‌‌‌‌‌‌‌های سنگین‌‌‌‌‌‌‌تر را افزایش داده‌اند.
این نوع نفت‌‌‌‌‌‌‌ها معمولا ارزان‌تر هستند و همچنان قادر به تولید سوخت‌هایی با ارزش بالاتر هستند. در ماه مه، آمریکا حدود یکمیلیون و 400هزار بشکه در روز نفت سبک به اروپا صادر کرده، درحالی‌که این رقم در آوریل یکمیلیون و 600هزار بشکه بود. کاهش تدریجی در این صادرات نشان‌دهنده رقابت فزاینده‌ای است که آمریکا با آن مواجه است. از سوی دیگر، قیمت پایین نفت Murban امارات باعث‌شده صادرات WTI به آسیا دیگر صرفه اقتصادی نداشته‌باشد. پالایشگاه‌های آسیایی نیز که اخیرا از دوره تعمیرات فصلی خارج شده‌اند، اکنون به‌دنبال نفت‌‌‌‌‌‌‌های سنگین‌‌‌‌‌‌‌تر هستند. افزایش تولید نفت قزاقستان نیز فشار رقابتی را بیشتر کرده‌است.
این کشور فراتر از سهمیه خود در اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس تولید‌کرده و نفت CPC Blend را روانه اروپا‌کرده که از لحاظ ویژگی‌های سبک و شیرینی مشابه نفت WTI است.
تحلیلگران معتقدند این موضوع از دلایل عمده افت تقاضا برای نفت آمریکا در بازار اروپا است. علاوه‌‌‌‌‌‌‌بر این، گویان و برزیل هریک حدود ۴۰۰هزار بشکه در روز نفت به اروپا صادر می‌کنند و احتمال افزایش این رقم نیز وجود دارد. همچنین نفت‌‌‌‌‌‌‌های سبک دیگر از جمله محموله‌‌‌‌‌‌‌های لیبی، الجزایر و پروژه جدید Johan Castberg نروژ نیز در حال ورود به بازار اروپا هستند.
طبق پیش‌بینی EIA، مصرف جهانی فرآورده‌های نفتی در سال۲۰۲۵ حدود ۹۷۰هزار بشکه در روز و در سال۲۰۲۶ حدود ۹۰۰هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت؛ این در حالی است که رشد تولید جهانی نفت‌خام در همین بازه‌‌‌‌‌‌‌ها به ترتیب ۸۴۰هزار و ۶۸۰هزار بشکه پیش‌بینی شده‌است، با این‌حال رشد تقاضا بیشتر متوجه محصولات نفتی است که از نفت‌‌‌‌‌‌‌های سنگین و متوسط به‌دست می‌آیند. یانو شـاه، معاون بازارهای کالایی در شرکت Rystad Energy می‌گوید: «انتظار می‌رود پالایشگاه‌ها بیش از پیش به سراغ بشکه‌‌‌‌‌‌‌های متوسط با گوگرد بالا بروند و این باعث شود نفت‌‌‌‌‌‌‌های سبک تخفیف‌‌‌‌‌‌‌دار شوند.»
آنچه امروز در بازار نفت در حال وقوع است، نه‌‌‌‌‌‌‌تنها ناشی از بازیابی تولید پس از کاهش‌‌‌‌‌‌‌های داوطلبانه است، بلکه نتیجه نبردی استراتژیک بر سر سهم بازار و تنظیمات بلندمدت برای دوران گذار انرژی است. افزایش سریع‌تر از انتظار تولید در اوپک‌‌‌‌‌‌‌پلاس، در کنار فشار بر تولیدکنندگان نفت سبک آمریکا، بیانگر آغاز مرحله‌‌‌‌‌‌‌ای جدید از رقابت جهانی در صنعت نفت است؛ مرحله‌‌‌‌‌‌‌ای که پالایشگاه‌ها، کیفیت بشکه را بر کمیت آن ترجیح می‌دهند.
